Pięć żywiołów w ajurwedzie, które tworzą dosze. Sprawdź, jakie 5 elementów ma w sobie każdy z nas
Jedną z fundamentalnych zasad ajurwedy jest koncepcja pięciu żywiołów, która mówi, że wszechświat składa się z pięciu elementów – przestrzeni, powietrza, ognia, wody i ziemi. Oznacza to, że każda materia – organiczna i nieorganiczna, w tym każda komórka naszego ciała, posiada w sobie cząstkę tych elementów w różnych proporcjach, co wpływa na to, jak się czujemy na poziomie ciała, umysłu i ducha. Przeczytaj artykuł i dowiedz się najważniejszych informacji o pięciu żywiołach oraz o tym, w jaki sposób przejawiają się w naszym organizmie.
Teoria pięciu żywiołów
Koncepcja 5 żywiołów to jedna z najważniejszych zasad w ajurwedzie, która mówi, że cały wszechświat składa się z pięciu energii, które są najmniejszymi elementami materii. Są to:
- przestrzeń (eter),
- powietrze,
- ogień,
- woda,
- ziemia.
Tych pięć elementów tworzy również ludzki organizm i wpływa na naszą kondycję fizyczną oraz psychiczną. Chociaż na początku trudno wyobrazić sobie te żywioły w ciele, to warto myśleć o nich, jako o metaforze procesów zachodzących wewnątrz organizmu.
Żywioł przestrzeni (eteru)
Przestrzeń to subtelny element, który jest wszechobecny. Przenika każdą rzecz, ale
nie można odebrać go zmysłami. Mimo to, zdajemy sobie sprawę, gdy nas otacza, i kiedy go brakuje.
Każdy organizm ma w sobie przestrzeń, którą wypełniają różne substancje. Dlatego na poziomie ciała, element przestrzeni przejawiać się będzie m.in. w ustach, nosie, układzie pokarmowym i drogach oddechowych.
Pod względem psychologicznym, element przestrzeni daje nam poczucie wolności i spokoju. Jednak kiedy dochodzi do zaburzenia jego równowagi, odpowiada za pojawienie się oddzielenia, pustki, lęku i zagubienia.
Przestrzeń charakteryzuje się delikatnością, lekkością i miękkością. Jest to element niezbędny do życia, ponieważ to dzięki niemu możemy się przemieszczać, komunikować i rozwijać. Przestrzeń zawiera w sobie również 4 pozostałe elementy. Razem z żywiołem powietrza, tworzy doszę Vata.
Żywioł powietrza
Powietrze to jeden z 5 elementów, który odpowiada za ruch i wprawianie wszystkiego w ruch. Na poziomie ciała przejawia się w ruchu mięśni (np. bicie serca), oddechu (poruszaniu się płuc) i przekazywaniu impulsów nerwowych między neuronami. Odpowiada zatem za najważniejsze procesy zachodzące w naszym ciele, takie jak oddychanie, trawienie, ruchy jelit czy wydalanie.
Żywioł powietrza pod względem psychologicznym jest związany z przepływem myśli, pragnień i naszej woli. Może zatem dawać pobudzenie, radość i szczęście. Jednak w sytuacji, gdy dojdzie do jego zaburzenia, powoduje lęk, obawę i nerwowość.
Połączenie żywiołów przestrzeni i powietrza tworzy doszę Vata.
Żywioł ognia
Ogień to element, który transformuje nasze życie. Jest aktywny i zmienny. Na poziomie ciała odpowiada za regulowanie temperatury, metabolizm i wszystkie procesy, które są z nim związane, jak trawienie (tzw. ogień trawienny), wchłanianie i przyswajanie substancji odżywczych z pożywienia.
Żywioł ognia umiejscowiony jest zatem w splocie słonecznym, czyli w tylnej części nadbrzusza na wysokości pierwszego kręgu lędźwiowego i obejmuje cały układ pokarmowy. Z ogniem jest również związany narząd wzroku.
Pod względem psychologicznym, ogień to inteligencja i siła napędowa do działania oraz zmian. Co więcej, jest on niezbędny do zrozumienia siebie i wyrażania uznania dla innych. W przypadku zaburzenia jego równowagi, pojawia się krytycyzm, nienawiść, rywalizacja i zazdrość. Brak ognia manifestuje się stagnacją, a nadmiar tego elementu, wypaleniem.
Ogień charakteryzuje się gorącem, ostrością i suchością. Razem z elementem wody, tworzy doszę Pitta.
Żywioł wody
Woda to element, którego potrzebujemy do odżywienia ciała i utrzymania życia, ponieważ w około 70% składamy się z wody. To właśnie woda zapewnia prawidłowe funkcjonowanie na poziomie komórkowym, stanowiąc podstawowy budulec organizmu. Cechuje ją zatem miękkość, płynność, powolność i ciężkość.
Na poziomie ciała, woda tworzy wszystko to, co wodniste, czyli występuje w postaci osocza, surowicy, śliny i wszelkich wydzielin, jak mocz, pot, czy płyn mózgowo-rdzeniowy. Jej swobodny przepływ przekłada się m.in. na płynne ruchy, elastyczne ciało i młody wygląd. Kiedy dochodzi do zaburzenia elementu wody w organizmie, może objawiać się to obrzękami i otyłością.
Pod względem psychologicznym, woda to kreatywność, zadowolenie z życia, wyrażanie uczuć i zmiany. Jednak z drugiej strony, kiedy jest jej za dużo, może odpowiadać za lenistwo i brak ambicji.
Połączenie żywiołów wody i ziemi, tworzy doszę Kapha.
Żywioł ziemi
Ziemia to element, który charakteryzuje ciężkość, nierówność, stałość i twardość. Na poziomie ciała to struktura fizyczna, odpowiadająca za siłę i wytrzymałość, czyli wszystkie stałe elementy, jak chrząstki, kości i zęby.
Pod względem psychologicznym, wiedza ajurwedyjska utożsamia ziemię ze stabilnością psychiczną i emocjonalną. Odpowiada za nasze ugruntowanie, wsparcie i skłonność do przebaczenia. Ponadto manifestuje stabilność, co oznacza, że pomimo problemów, gdzieś w środku wiemy, że będzie dobrze.
W sytuacji zaburzenia równowagi powoduje chciwość, nadmierne przywiązanie i przygnębienie. Ponadto, niedobór elementu ziemi może przynieść poczucie braku ugruntowania i osadzenia we własnych przekonaniach.
Koncepcja 5 żywiołów – czyli jak powstają dosze?
Każdy z pięciu żywiołów występuje w różnej proporcji w naszym organizmie. Co więcej, te proporcje podczas życia stale się zmieniają i jest to związane m.in. z porami roku, pogodą czy prowadzonym stylem życia.
Zmiany w proporcjach żywiołów wpływają na nasze zdrowie fizyczne i psychiczne, a także na nasze samopoczucie. Często organizm sam dostosowywuje się do tych przemian i nie mamy nawet o tym pojęcia. Równie często to my dostosowujemy swoje wybory intuicyjnie, np. zakładając ciepłe ubrania czy spożywając rozgrzewające zupy w okresie jesienno-zimowym, co pomaga nam przetrwać i zachować zdrowie.
Jednak niekiedy zmiany żywiołów są tak subtelne, że ciężko jest ustalić źródło nierównowagi.
Trzy dosze – vata, pitta, kapha
I tutaj z pomocą przychodzą nam dosze, które są połączeniem wybranych żywiołów:
- Vata – przestrzeń + powietrze,
- Pitta – ogień + woda,
- Kapha – woda + ziemia.
Każdy z nas rodzi się z unikalnym zestawieniem wszystkich trzech dosz, które określa m.in. budowę naszego ciała, nasz temperament czy preferencje. Jest to Prakriti, które pozostaje niezmienne do końca życia i określa stan równowagi w organizmie.
Jednak podczas całego życia wpływa na nas wiele czynników, zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych, co zakłóca stan równowagi i prowadzi do pojawienia się różnego rodzaju zaburzeń, określanych mianem Vikriti.
Znajomość ajurwedy i własnej unikalnej konstytucji (doszy), pozwala zadbać o równowagę na poziomie ciała i umysłu, a także zmienić styl życia, aby doprowadzić do wewnętrznego balansu i jego utrzymania przez długi czas.
Jeśli nie wiesz, jaką doszą jesteś, to rozwiąż quiz “Jaką jesteś doszą” i poznaj swoją dominującą konstytucję.
Dietetyczka, konsultantka ajurwedy i pasjonatka holistycznego podejścia do zdrowia. Absolwenta Shakti School – 300 godzinnego szkolenia łączącego ajurwedę z medycyną funkcjonalną, psychologią i neurobiologią. Wspiera kobiety w każdym wieku w powrocie do wewnętrznej równowagi na poziomie ciała i umysłu, dzięki czemu odzyskują zdrowie i dobre samopoczucie.